Kolon Kanseri (Kalın Bağırsak Kanseri) Nasıl Başlar?
Kolon kanserinin çoğu, kalın bağırsağın iç yüzeyini kaplayan hücrelerin anormal büyümesi sonucu oluşan poliplerden kaynaklanır. Polip, bağırsak iç yüzeyinde meydana gelen, zamanla büyüyen ve bağırsak içine doğru uzanan şişliklerdir. Bu süreç genellikle yıllar alır ve tüm polipler kanserleşmez. Ancak bazı polipler, yapısal değişiklikler geçirdikçe kanser hücreleri üretebilir. İlk aşamada kanser hücreleri polip içerisinde sınırlı kalırken, ilerleyen dönemlerde bu hücreler çoğalarak tümör oluşturmaya başlar. Böylece tümör, kalın bağırsak duvarını işgal edebilir. Kontrolsüz büyümeye devam eden kanser hücreleri, bağırsak tıkanıklığına neden olabilir ve zamanla çevre dokulara ve uzak organlara yayılma riski taşır.
Polip Nedir?
Polip, kalın bağırsağın iç yüzeyini örten hücrelerin anormal çoğalmasıyla oluşan, bağırsak kanalı içerisine doğru büyüyen çıkıntılardır. Polipler, düz (sapsız) veya bir sap ile bağırsağa bağlı olan formlarda bulunabilir. Kalın bağırsak polipleri, bu organın en sık görülen hastalıklarından biridir. Yapılan araştırmalar, sağlıklı erişkinlerin %15-20’sinde polip tespit edildiğini göstermektedir. Özellikle 50 yaş üzerindeki bireylerde bu oran %40-50’ye kadar çıkmaktadır. Polipler genellikle kalın bağırsağın son kısımlarında, yani sigmoid kolon ve rektumda meydana gelir; bu bölgeler, kalın bağırsak kanserinin en sık görüldüğü alanlardır.
Poliplerden Kanser Gelişimini Belirleyen Faktörler
Poliplerin kanserleşme potansiyelini etkileyen en önemli faktör, polipin tipidir:
- Adenomatöz Polip: Kanserleşme riski en yüksek olan polip türüdür. Adenomatöz poliplerin kanserleşeceği kesin olmamakla birlikte, kalın bağırsak kanserlerinin %90’ından fazlasının bu poliplerden kaynaklandığı bilinmektedir. Bu nedenle, adenomatöz poliplerin tamamen temizlenmesi büyük önem taşır.
- Hiperplastik Polip: Kolonda en sık görülen polip tipidir. Genel olarak kanserleşme potansiyeli taşımadığı kabul edilmektedir.
- Karsinoid Polip: Kalın bağırsakta sık görülmemekle birlikte, en çok rektumda ortaya çıkar. Bu poliplerin büyüklüğü arttıkça kanserleşme riski de artmaktadır.
- İnflamatuar Polip (Yalancı Polip): Uzun süreli iltihabi bağırsak hastalıklarında, örneğin ülseratif kolit veya Crohn hastalığında sıklıkla görülür. Genellikle kanserleşme göstermezler.
- Hamartomatöz Polip: Kanserleşme potansiyeli çok nadir olan poliplerdir.
Hangi Polipler Tehlikelidir? / Hangi Polipler Kanserleşir?
Her polipten kanser gelişmez. Ancak kalın bağırsakta bazı poliplerin büyümesi ve bu büyük poliplerden kanser çıkma olasılığı yüksektir:
- Poliplerin boyutu büyüdükçe (özellikle çapı 1 cm’den büyük polipler),
- Poliplerin sayısı arttıkça (bağırsakta 3 veya daha fazla polip varsa),
- Poliplerde kanama veya ülserasyon (dejenerasyon) varsa,
- Geniş taban ile bağırsak duvarına bağlı sapsız polipler varsa, kolon kanseri riski artmaktadır.
Neden Kolon Kanseri (Kalın Bağırsak Kanseri) Önlenebilir Bir Hastalıktır?
Kalın bağırsak polipleri genellikle iyi huylu olmasına rağmen, kalın bağırsak kanseri ile olan ilişkisi oldukça kesindir. Kalın bağırsak kanserlerinin %90’ından fazlası poliplerden kaynaklanmaktadır. Her polip kanserleşmese de, bazı poliplerin büyüyerek kansere dönüşmesi mümkündür. Bu süreç yıllar alabilir. Bu nedenle, kalın bağırsak poliplerinin polipektomi yöntemiyle çıkarılması, kalın bağırsak kanserinin önlenmesinde kritik bir rol oynamaktadır. 50 yaş üzerindeki bireylerin ve aile geçmişinde kolon kanseri veya polip hikayesi olanların düzenli tarama yöntemlerinden yararlanmaları önemlidir. Polipler kansere dönüşmeden önce çıkarıldığında, kolon kanserinin gelişimi engellenebilir. Bu nedenle kalın bağırsak kanseri, önlenebilir bir hastalık olarak kabul edilmektedir. Kolon poliplerinin kolonoskopi ile çıkarılmasına polipektomi denir.
Prof. Dr. Ayhan Kuzu
