8 Mayıs Dünya Talasemi Günü’nde Önemli Açıklamalar
Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. F. Deniz Sargın, 8 Mayıs Dünya Talasemi Günü dolayısıyla önemli bilgiler paylaştı. Akdeniz anemisi olarak da bilinen talasemi, demir eksikliği ile sıkça karıştırılmaktadır. Prof. Dr. Sargın, bu konuda dikkat edilmesi gereken noktalara değindi.
Akdeniz Anemisi ve Talasemi Nedir?
Prof. Dr. Sargın, Akdeniz anemisinin en yaygın formunun ‘Beta Talasemi’ olduğunu belirtti. Akdeniz anemisi, anne ve babadan çocuklara kalıtsal olarak geçen bir kan hastalığıdır ve Türkiye’nin de dahil olduğu Akdeniz ülkelerinde önemli bir sağlık sorunu teşkil etmektedir.
Bu hastalık, kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin molekülünü oluşturan globin zincirlerinden birinin yapımındaki yetersizlik veya bozukluk sonucu ortaya çıkmaktadır. Hangi globin zinciri etkilenmişse, talasemi o adı alır. Örneğin, beta globin yapımındaki bir bozukluk beta talasemiye, alfa globin zincirindeki bir bozukluk ise alfa talasemiye yol açar.
Talasemi Belirtileri Ne Zaman Ortaya Çıkıyor?
Prof. Dr. Sargın, talasemiye bağlı ağır belirtilerin genellikle çocukluk döneminde kendini gösterdiğini ifade etti. Erişkinlerde ise beta talasemi taşıyıcılığı daha yaygındır ve sıklıkla belirti vermeden, başka nedenlerle yapılan kan testleri sırasında tespit edilebilir. Türkiye’de beta talasemi taşıyıcılığı ortalama %2.1 civarındadır ve bu oran bazı bölgelerde %13’e kadar çıkabilmektedir.
Akdeniz, Ege ve Trakya bölgeleri, taşıyıcılığın en yüksek olduğu alanlardır. Taşıyıcı bireylerde hafif derecede kansızlık görülebilir ve kan sayımlarında hemoglobin, eritrosit sayısı, ortalama eritrosit hacmi (MCV), ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu ve eritrosit dağılım genişliği (RDW) gibi parametreler demir eksikliği anemisine benzerlik gösterebilir.
Demir Eksikliği ile Talasemi Arasındaki Farklar
Prof. Dr. Sargın, talasemi ile demir eksikliği anemisinin sıkça karıştırıldığını belirtti. Genel olarak, talasemiyi demir eksikliği anemisinden ayırt etmek için serum demir ve depo demir ölçümleri yapılması gerekmektedir. Birçok erişkin talasemi taşıyıcısı yanlışlıkla demir eksikliği anemisi tanısıyla tedavi edilmektedir. Bu durum, talasemi hastalarında gereksiz demir tedavisinin vücutta demir birikimine ve organ hasarına yol açabileceğini vurguladı.
Bu nedenle, erişkinlerde talasemi ile birlikte olabilecek demir eksikliği anemisi saptanmadıkça demir tedavisinden kaçınılmalıdır.
Talasemi Tedavi Yöntemleri
Talasemi tedavisinde çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Eğer talasemi, ağır hastalık oluşturmuşsa, çocukluk döneminden itibaren ilgili hekimlerle hızlı bir şekilde tedaviye başlanmalıdır. Bu tedaviler, kemik iliği nakli ve gen tedavilerine kadar uzanmaktadır.
Talasemi Taşıyıcılığı Nasıl Anlaşılır?
Erişkin yaşa gelmiş talasemi taşıyıcıları genellikle belirti vermez. Bu grup bireylerin kan transfüzyonu gereksinimleri yoktur. Ancak, bu bireylerde gereksiz demir tedavisinden kaçınılmalıdır.
Demir Eksikliği Anemisi Belirtileri
Başka nedenlerle gelişen demir eksikliği anemisi talasemiye eşlik edebilir. Bu nedenle, demir eksikliği anemisinin belirtileri arasında halsizlik, çabuk yorulma, hareketle artan çarpıntı ve nefes darlığı, tırnak kırılması ve saç dökülmesi gibi durumlar söz konusu olduğunda, demir tedavisine öncelik verilmesi ve nedeninin araştırılması gerekmektedir.
Talasemi ve Folik Asit Eksikliği
Talasemi taşıyıcıları, aşırı kırmızı kan hücresi üretimi nedeniyle folik asit eksikliği yaşayabilirler. Bu nedenle, folik asit takviyesi yapılması önerilmektedir. Talasemi taşıyıcıları için dengeli ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları benimsemeleri önemlidir.
Anne-Baba Talasemi Taşıyıcısı Olursa Bebeğe Ne Olur?
Prof. Dr. Sargın, talasemiden korunmak için toplumun bilinçlendirilmesi gerektiğine önemle vurgu yaptı. Eğer talasemi hastası bir kişi, normal bir bireyle evlenirse, çocukları taşıyıcı olacaktır. Taşıyıcı bir kişiyle evlenmesi durumunda ise her bir çocuk için %50 taşıyıcılık ve %50 hastalık olasılığı söz konusudur. Toplum eğitimi bu noktada büyük önem taşımaktadır.
Ülkemizde, evlenecek çiftlerin taşıyıcılık açısından değerlendirilmesi düzenli olarak yapılmaktadır. Taşıyıcı anne ve baba durumunda, genetik tanı merkezlerine yönlendirilerek gebelik öncesi gerekli tetkiklerin yapılması sağlanmalıdır. İki taşıyıcı bireyin evliliği söz konusu olduğunda, çiftler mutlaka gebeliğin erken döneminde (ilk 2 ay) doktorlarına başvurmalıdır.
Talasemi Kanser midir?
Talasemi, genetik bir hemoglobin bozukluğu olup, kanserle herhangi bir bağlantısı yoktur.
